اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم و العن اعدائهم
اولین شهدای روز عاشورا
در اولین حمله در صبح عاشورا کدامیک از یاران سیدالشهدا(ع) به شهادت رسیدند؟
مورّخين تعداد شهداى حمله اوّل را تا چهل نفر ثبت كرده اند. در مناقب ابن شهر آشوب نام 28 تن از اين شهدا آمده است. اسامى تعدادى از آنها نيز در منابع ديگر ذكر شده است كه حسب ترتيب حروف به قرار ذيل اند:(1)
1. ادهم بن اميّة، از شيعيان مخلص بصره كه به اتفاق يزيد بن ثُبَيط از بصره به مكه آمد و در آنجا به جمع ياران امام پيوست.
2. اميّة بن سعد طائى، از اصحاب اميرمؤمنان و ساكن كوفه كه در كربلا به سپاه امام ملحق شد.
3. بشر بن عمرو، از تابعين كه در كربلا به امام پيوست.
4. جابر بن حجّاج، از مردان شجاع كه قبل از ظهر عاشورا شربت شهادت نوشيد.
5. حباب بن عامر، از شيعيان كوفه كه با مسلم بن عقيل بيعت كرد و در بين راه به امام ملحق شد.
6. جَبَلَة بن على شيبانى، از دلاور مردان كوفه كه از ابتدا با مسلم بن عقيل بود و سپس نزد امام حسين(عليه السلام) آمد.
7. جُنادة بن كعب انصارى، از مكه به امام پيوست و به اتفاق خانواده اش به همراه امام به كربلا آمد.
8. جُندب بن حجر كندى،(2) از اصحاب اميرمؤمنان و از سرشناسان شيعه كه در بين راه قبل از برخورد سپاه امام با حر به جمع ياران امام پيوست.
9. جُوين بن مالك تميمى، وى ابتدا به اتفاق مردان قبيله اش براى جنگ با امام بيرون آمد ولى در شب عاشورا به همراه گروهى ديگر، از سپاه ابن سعد كناره گرفت و به سوى اردوگاه امام(عليه السلام) آمد.
10. حارث بن امرء القيس كندى، وى نيز ابتدا در سپاه ابن سعد بود، ولى چون آنان كلام امام(عليه السلام) را نپذيرفتند، به جمع ياران امام(عليه السلام) پيوست.
11. حارث بن نبهان، از ياران اميرمؤمنان و امام حسن مجتبى(عليهما السلام).
12. حجّاج بن بدر سعدى، از مردان دلاور بصره كه پاسخ نامه امام(عليه السلام) را از بصره به كربلا آورد و تقديم امام(عليه السلام) كرد و در آنجا ماند تا به شهادت رسيد، بعضى شهادت او را بعد از ظهر ضمن مبارزه ذكر كرده اند.(3)
13. حُلاس بن عمرو راسبى، از اصحاب اميرمؤمنان و فرمانده نيروهاى آن حضرت در كوفه، كه ابتدا با سپاه ابن سعد به كربلا آمده بود، ولى چون ابن سعد شرائط امام را نپذيرفت وى شبانه به امام پيوست.
14. زاهر بن عمرو، از محبان و فدائيان اهل بيت(علیهم السلام) و از ياران نزديك عمرو بن الحَمِق ـ صحابى معروف ـ كه پس از شهادت عمرو بن الحمق به دست معاويه، به صورت پنهانى مى زيست تا آنكه در سال شصت پس از مناسك حج به خدمت امام رسيد و همراه امام به كربلا آمد.
15. زهير بن بشر خثعمى، ابن شهر آشوب او را از جمله شهداى اوّل به شمار آورده است. ولى نامش در منابع ديگر نيامده است.(4)
16. زُهير بن سُليم اَزْدى، وى در شب عاشورا پس از تصميم ابن سعد به جنگ با امام(عليه السلام) به جمع ياران آن حضرت پيوست.
17. سالم (غلام عامر بن مسلم)، از ساكنان بصره كه به اتفاق يزيد بن ثبيط در مكه به جمع ياران امام(عليه السلام) پيوست و به كربلا آمد.
18. سالم بن عمرو، از اهالى كوفه كه قبل از عاشورا در كربلا خود را به امام(عليه السلام) رساند.
19. سَوّار بن ابى حِمْيَر، وى قبل از آغاز جنگ به سپاه امام ملحق شد و در حمله اوّل مجروح گشت، سپاه ابن سعد او را اسير كردند ولى با وساطت خويشانش آزاد شد و پس از شش ماه به شهادت رسيد.(5)
20. شبيب بن عبدالله، از جمله دلاوران شجاعى كه به اتفاق سيف و مالك ـ فرزندان سريع ـ به امام(عليه السلام) پيوست.
21. عائذ بن مُجمّع، به اتفاق پدرش مجمّع بن عبدالله در بين راه به امام(عليه السلام) ملحق شد، حر بن يزيد مى خواست مانع شود كه امام(عليه السلام) فرمود: «اينها ياران من هستند و نبايد آنها را از اين كار بازدارى» صاحب حدائق، او را در شمار شهداى حمله اول آورده است.
22. عامر بن مسلم عبدى، از شيعيان بصره كه به همراه غلامش ـ سالم ـ به اتفاق يزيد بن ثبيط از بصره به مكه آمده و در آنجا به اردوى امام(عليه السلام) پيوست.
23. عبدالرحمان بن عبدالله يزنى(6)، وى از اصحاب رسول خدا و از ياران با اخلاص اميرمؤمنان على(عليه السلام) است. او همان كسى است كه در رحبه كوفه هنگامى كه حضرت على(عليه السلام) از مردم خواست هر كس در غدير خم حاضر بود، و حديث غدير را شنيده بپا خيزد و شهادت دهد، برخاست و شهادت داد. او از مكه به امام(عليه السلام) ملحق شد و به كربلا آمد.
24. عبدالرحمان بن مسعود، وى ابتدا در سپاه ابن سعد بود ولى قبل از آغاز جنگ به خدمت امام آمد و در ركاب آن حضرت به شهادت رسيد.
25. عبدالله بن بشير خثعمى، از دلاوران مشهور كه ابتدا در سپاه ابن سعد بود و قبل از شروع جنگ به امام(عليه السلام) پيوست.
26. عبدالله بن يزيد عبدى، از شيعيان بصره كه به اتفاق پدرش از بصره به مكه آمد و به جمع ياران امام درآمد.
27. عبيدالله بن يزيد عبدى، او نيز به همراه پدرش يزيد بن ثبيط و گروهى ديگر از بصره به مكه آمد و در آنجا به خيل سپاه امام(عليه السلام) ملحق شد.
28. عمرو بن ضبيعة (مشيعة)، وى از مردان شجاع و نام آوران جبهه هاى جنگ بوده است و رسول خدا(صلى الله عليه وآله) را درك كرده است. او با سپاه عمر بن سعد به كربلا آمد ولى سرانجام از خواب غفلت بيدار شد و به جمع ياران امام(عليه السلام) پيوست.
29. عمّار بن حسّان طائى، پدرش حسّان از اصحاب اميرمؤمنان على(عليه السلام) بود كه در جنگ هاى جمل و صفين شركت داشت و در ركاب آن حضرت در صفين به شهادت رسيد. عمّار از مكه به امام(عليه السلام) ملحق شد.
30. عمّار بن سلامة، از اصحاب رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و از سربازان اميرمؤمنان(عليه السلام) در جنگها بوده است. وى در كربلا به محضر امام(عليه السلام) شرفياب شد و در ركاب آن حضرت به فيض شهادت نائل آمد.
31. قاسم بن حبيب اَزْدى، از شيعيان كوفه كه ابتدا در سپاه ابن سعد بود ولى قبل از آغاز جنگ به سپاه امام(عليه السلام) پيوست.
32. قاسم بن زهير، از فرماندهان حضرت على(عليه السلام) در جنگ صفين بود و در جنگ هاى جمل و نهروان نيز شركت داشت. پس از آن حضرت از ياوران و مدافعان امام حسن مجتبى(عليه السلام) بود. در داستان كربلا خود را شبانه از كوفه به آن حضرت رساند.
33. كُردوس بن زهير، از اصحاب اميرمؤمنان(عليه السلام) كه به اتفاق دو برادرش شبانه به امام(عليه السلام) ملحق شد.
34. كنانة بن عتيق، از مردان زاهد و قارى قرآن بود. و در كربلا به محضر امام شرفياب شد.
35. مسلم بن كثير اَزدى، از ساكنان كوفه و از ياران اميرمؤمنان(عليه السلام) كه در يكى از جنگها يك پاى وى معلول شد، و در كربلا به امام(عليه السلام) پيوست.
36. مسعود بن حجّاج، از شيعيان و شجاعان معروف كه به اتفاق فرزندش قبل از عاشورا در كربلا به امام(عليه السلام) ملحق شدند و هر دو در حمله اول به فيض شهادت نايل آمدند.
37. مقسط بن زهير، او و دو برادرش از اصحاب اميرمؤمنان(عليه السلام) بودند و در جنگ هاى جمل و نهروان و صفين در ركاب آن حضرت حضور داشتند، وى شبانه به خيل سپاه امام(عليه السلام) پيوست.
38. نصر بن ابى نيزر، پدرش از فرزندان ملوك عجم يا از اولاد نجاشى است، وى از ياران اميرمؤمنان على(عليه السلام) و امام حسن مجتبى(عليه السلام) بوده است كه از مدينه همراه امام(عليه السلام) به مكه آمد و از آنجا به كربلا قدم نهاد. ابتدا سواره بود ولى پس از پى شدن اسبش پياده مى جنگيد تا به شهادت رسيد.
39. نعمان بن عمرو الراسبى، او و برادرش از اهل كوفه و از اصحاب اميرمؤمنان بودند، وى ابتدا با سپاه ابن سعد به كربلا آمد، ولى چون ابن سعد شرايط امام(عليه السلام) را نپذيرفت وى شبانه به جمع ياران امام(عليه السلام) پيوست.
40. نعيم بن عجلان انصارى، او و دو برادرش ـ نضر و نعمان ـ هر سه از اصحاب اميرمؤمنان(عليه السلام) بودند كه در جنگ صفين در ركاب آن حضرت جنگيدند. دو برادرش از دار دنيا رفتند ولى نعيم در كوفه باقى مانده بود تا آنكه امام حسين(عليه السلام) به سوى عراق آمد، وى به حضور امام(عليه السلام) شرفياب شد و در حمله اول به فيض عظيم شهادت در ركاب آن حضرت نائل آمد.(7)
اينان ياران فداكار و از جان گذشته اى بودند كه دفاع از امام(عليه السلام) و خاندان پيامبر(صلى الله عليه وآله) را وظيفه خود مى دانستند و با آگاهى و شناخت كامل از خطراتى كه در اين مسير بود جان بر كف در اين راه قدم نهاده بودند. و با آنكه جمع كوچك آنها هرگز از لحاظ جمعيت و تعداد قابل قياس با خيل عظيم سپاه دشمن نبود، مشتاقانه و بى باكانه با تمام توان به استقبال شهادت شتافتند و تا آخرين نفس در مقابل هجوم دشمن از خود، پايمردى نشان دادند و تا رمق داشتند از امامشان و اهل بيت پيامبر(صلى الله عليه وآله) دفاع كردند.
آنها اسوه هاى تاريخ و رهروان راه حق، و پيشتازان عزت و افتخار و قرب الهى بودند.(8)
پی نوشت:
(1). نام هاى شهداى كربلا در كتاب هاى ارشاد مفيد، تاريخ طبرى، مناقب ابن شهر آشوب، اعيان الشيعة، إبصار العين و نفس المهموم و كتاب هاى ديگر آمده است.
(2). در اعيان الشيعة، جندب بن حجير ثبت شده است (ج 1، ص 611).
(3). ابصارالعين، ص 124 .
(4). مناقب ابن شهر آشوب، ج 4، ص 123 .
(5). رجوع شود به: مقتل الحسين مقرّم، ص 254 .
(6). در اعيان الشيعه، عبدالرحمان بن عبد ربّه، وارد شده است (ج 1، ص 611).
(7). ابصارالعين، ص 94 .
(8). گردآوري از کتاب: «عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها»، سعید داودی و مهدی رستم نژاد، (زیر نظر آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى)، انتشارات امام على بن ابى طالب(عليه السلام)، قم، 1388 هـ.ش، ص 430.
پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی
در اولین حمله در صبح عاشورا کدامیک از یاران سیدالشهدا(ع) به شهادت رسیدند؟
مورّخين تعداد شهداى حمله اوّل را تا چهل نفر ثبت كرده اند. در مناقب ابن شهر آشوب نام 28 تن از اين شهدا آمده است. اسامى تعدادى از آنها نيز در منابع ديگر ذكر شده است كه حسب ترتيب حروف به قرار ذيل اند:(1)
1. ادهم بن اميّة، از شيعيان مخلص بصره كه به اتفاق يزيد بن ثُبَيط از بصره به مكه آمد و در آنجا به جمع ياران امام پيوست.
2. اميّة بن سعد طائى، از اصحاب اميرمؤمنان و ساكن كوفه كه در كربلا به سپاه امام ملحق شد.
3. بشر بن عمرو، از تابعين كه در كربلا به امام پيوست.
4. جابر بن حجّاج، از مردان شجاع كه قبل از ظهر عاشورا شربت شهادت نوشيد.
5. حباب بن عامر، از شيعيان كوفه كه با مسلم بن عقيل بيعت كرد و در بين راه به امام ملحق شد.
6. جَبَلَة بن على شيبانى، از دلاور مردان كوفه كه از ابتدا با مسلم بن عقيل بود و سپس نزد امام حسين(عليه السلام) آمد.
7. جُنادة بن كعب انصارى، از مكه به امام پيوست و به اتفاق خانواده اش به همراه امام به كربلا آمد.
8. جُندب بن حجر كندى،(2) از اصحاب اميرمؤمنان و از سرشناسان شيعه كه در بين راه قبل از برخورد سپاه امام با حر به جمع ياران امام پيوست.
9. جُوين بن مالك تميمى، وى ابتدا به اتفاق مردان قبيله اش براى جنگ با امام بيرون آمد ولى در شب عاشورا به همراه گروهى ديگر، از سپاه ابن سعد كناره گرفت و به سوى اردوگاه امام(عليه السلام) آمد.
10. حارث بن امرء القيس كندى، وى نيز ابتدا در سپاه ابن سعد بود، ولى چون آنان كلام امام(عليه السلام) را نپذيرفتند، به جمع ياران امام(عليه السلام) پيوست.
11. حارث بن نبهان، از ياران اميرمؤمنان و امام حسن مجتبى(عليهما السلام).
12. حجّاج بن بدر سعدى، از مردان دلاور بصره كه پاسخ نامه امام(عليه السلام) را از بصره به كربلا آورد و تقديم امام(عليه السلام) كرد و در آنجا ماند تا به شهادت رسيد، بعضى شهادت او را بعد از ظهر ضمن مبارزه ذكر كرده اند.(3)
13. حُلاس بن عمرو راسبى، از اصحاب اميرمؤمنان و فرمانده نيروهاى آن حضرت در كوفه، كه ابتدا با سپاه ابن سعد به كربلا آمده بود، ولى چون ابن سعد شرائط امام را نپذيرفت وى شبانه به امام پيوست.
14. زاهر بن عمرو، از محبان و فدائيان اهل بيت(علیهم السلام) و از ياران نزديك عمرو بن الحَمِق ـ صحابى معروف ـ كه پس از شهادت عمرو بن الحمق به دست معاويه، به صورت پنهانى مى زيست تا آنكه در سال شصت پس از مناسك حج به خدمت امام رسيد و همراه امام به كربلا آمد.
15. زهير بن بشر خثعمى، ابن شهر آشوب او را از جمله شهداى اوّل به شمار آورده است. ولى نامش در منابع ديگر نيامده است.(4)
16. زُهير بن سُليم اَزْدى، وى در شب عاشورا پس از تصميم ابن سعد به جنگ با امام(عليه السلام) به جمع ياران آن حضرت پيوست.
17. سالم (غلام عامر بن مسلم)، از ساكنان بصره كه به اتفاق يزيد بن ثبيط در مكه به جمع ياران امام(عليه السلام) پيوست و به كربلا آمد.
18. سالم بن عمرو، از اهالى كوفه كه قبل از عاشورا در كربلا خود را به امام(عليه السلام) رساند.
19. سَوّار بن ابى حِمْيَر، وى قبل از آغاز جنگ به سپاه امام ملحق شد و در حمله اوّل مجروح گشت، سپاه ابن سعد او را اسير كردند ولى با وساطت خويشانش آزاد شد و پس از شش ماه به شهادت رسيد.(5)
20. شبيب بن عبدالله، از جمله دلاوران شجاعى كه به اتفاق سيف و مالك ـ فرزندان سريع ـ به امام(عليه السلام) پيوست.
21. عائذ بن مُجمّع، به اتفاق پدرش مجمّع بن عبدالله در بين راه به امام(عليه السلام) ملحق شد، حر بن يزيد مى خواست مانع شود كه امام(عليه السلام) فرمود: «اينها ياران من هستند و نبايد آنها را از اين كار بازدارى» صاحب حدائق، او را در شمار شهداى حمله اول آورده است.
22. عامر بن مسلم عبدى، از شيعيان بصره كه به همراه غلامش ـ سالم ـ به اتفاق يزيد بن ثبيط از بصره به مكه آمده و در آنجا به اردوى امام(عليه السلام) پيوست.
23. عبدالرحمان بن عبدالله يزنى(6)، وى از اصحاب رسول خدا و از ياران با اخلاص اميرمؤمنان على(عليه السلام) است. او همان كسى است كه در رحبه كوفه هنگامى كه حضرت على(عليه السلام) از مردم خواست هر كس در غدير خم حاضر بود، و حديث غدير را شنيده بپا خيزد و شهادت دهد، برخاست و شهادت داد. او از مكه به امام(عليه السلام) ملحق شد و به كربلا آمد.
24. عبدالرحمان بن مسعود، وى ابتدا در سپاه ابن سعد بود ولى قبل از آغاز جنگ به خدمت امام آمد و در ركاب آن حضرت به شهادت رسيد.
25. عبدالله بن بشير خثعمى، از دلاوران مشهور كه ابتدا در سپاه ابن سعد بود و قبل از شروع جنگ به امام(عليه السلام) پيوست.
26. عبدالله بن يزيد عبدى، از شيعيان بصره كه به اتفاق پدرش از بصره به مكه آمد و به جمع ياران امام درآمد.
27. عبيدالله بن يزيد عبدى، او نيز به همراه پدرش يزيد بن ثبيط و گروهى ديگر از بصره به مكه آمد و در آنجا به خيل سپاه امام(عليه السلام) ملحق شد.
28. عمرو بن ضبيعة (مشيعة)، وى از مردان شجاع و نام آوران جبهه هاى جنگ بوده است و رسول خدا(صلى الله عليه وآله) را درك كرده است. او با سپاه عمر بن سعد به كربلا آمد ولى سرانجام از خواب غفلت بيدار شد و به جمع ياران امام(عليه السلام) پيوست.
29. عمّار بن حسّان طائى، پدرش حسّان از اصحاب اميرمؤمنان على(عليه السلام) بود كه در جنگ هاى جمل و صفين شركت داشت و در ركاب آن حضرت در صفين به شهادت رسيد. عمّار از مكه به امام(عليه السلام) ملحق شد.
30. عمّار بن سلامة، از اصحاب رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و از سربازان اميرمؤمنان(عليه السلام) در جنگها بوده است. وى در كربلا به محضر امام(عليه السلام) شرفياب شد و در ركاب آن حضرت به فيض شهادت نائل آمد.
31. قاسم بن حبيب اَزْدى، از شيعيان كوفه كه ابتدا در سپاه ابن سعد بود ولى قبل از آغاز جنگ به سپاه امام(عليه السلام) پيوست.
32. قاسم بن زهير، از فرماندهان حضرت على(عليه السلام) در جنگ صفين بود و در جنگ هاى جمل و نهروان نيز شركت داشت. پس از آن حضرت از ياوران و مدافعان امام حسن مجتبى(عليه السلام) بود. در داستان كربلا خود را شبانه از كوفه به آن حضرت رساند.
33. كُردوس بن زهير، از اصحاب اميرمؤمنان(عليه السلام) كه به اتفاق دو برادرش شبانه به امام(عليه السلام) ملحق شد.
34. كنانة بن عتيق، از مردان زاهد و قارى قرآن بود. و در كربلا به محضر امام شرفياب شد.
35. مسلم بن كثير اَزدى، از ساكنان كوفه و از ياران اميرمؤمنان(عليه السلام) كه در يكى از جنگها يك پاى وى معلول شد، و در كربلا به امام(عليه السلام) پيوست.
36. مسعود بن حجّاج، از شيعيان و شجاعان معروف كه به اتفاق فرزندش قبل از عاشورا در كربلا به امام(عليه السلام) ملحق شدند و هر دو در حمله اول به فيض شهادت نايل آمدند.
37. مقسط بن زهير، او و دو برادرش از اصحاب اميرمؤمنان(عليه السلام) بودند و در جنگ هاى جمل و نهروان و صفين در ركاب آن حضرت حضور داشتند، وى شبانه به خيل سپاه امام(عليه السلام) پيوست.
38. نصر بن ابى نيزر، پدرش از فرزندان ملوك عجم يا از اولاد نجاشى است، وى از ياران اميرمؤمنان على(عليه السلام) و امام حسن مجتبى(عليه السلام) بوده است كه از مدينه همراه امام(عليه السلام) به مكه آمد و از آنجا به كربلا قدم نهاد. ابتدا سواره بود ولى پس از پى شدن اسبش پياده مى جنگيد تا به شهادت رسيد.
39. نعمان بن عمرو الراسبى، او و برادرش از اهل كوفه و از اصحاب اميرمؤمنان بودند، وى ابتدا با سپاه ابن سعد به كربلا آمد، ولى چون ابن سعد شرايط امام(عليه السلام) را نپذيرفت وى شبانه به جمع ياران امام(عليه السلام) پيوست.
40. نعيم بن عجلان انصارى، او و دو برادرش ـ نضر و نعمان ـ هر سه از اصحاب اميرمؤمنان(عليه السلام) بودند كه در جنگ صفين در ركاب آن حضرت جنگيدند. دو برادرش از دار دنيا رفتند ولى نعيم در كوفه باقى مانده بود تا آنكه امام حسين(عليه السلام) به سوى عراق آمد، وى به حضور امام(عليه السلام) شرفياب شد و در حمله اول به فيض عظيم شهادت در ركاب آن حضرت نائل آمد.(7)
اينان ياران فداكار و از جان گذشته اى بودند كه دفاع از امام(عليه السلام) و خاندان پيامبر(صلى الله عليه وآله) را وظيفه خود مى دانستند و با آگاهى و شناخت كامل از خطراتى كه در اين مسير بود جان بر كف در اين راه قدم نهاده بودند. و با آنكه جمع كوچك آنها هرگز از لحاظ جمعيت و تعداد قابل قياس با خيل عظيم سپاه دشمن نبود، مشتاقانه و بى باكانه با تمام توان به استقبال شهادت شتافتند و تا آخرين نفس در مقابل هجوم دشمن از خود، پايمردى نشان دادند و تا رمق داشتند از امامشان و اهل بيت پيامبر(صلى الله عليه وآله) دفاع كردند.
آنها اسوه هاى تاريخ و رهروان راه حق، و پيشتازان عزت و افتخار و قرب الهى بودند.(8)
پی نوشت:
(1). نام هاى شهداى كربلا در كتاب هاى ارشاد مفيد، تاريخ طبرى، مناقب ابن شهر آشوب، اعيان الشيعة، إبصار العين و نفس المهموم و كتاب هاى ديگر آمده است.
(2). در اعيان الشيعة، جندب بن حجير ثبت شده است (ج 1، ص 611).
(3). ابصارالعين، ص 124 .
(4). مناقب ابن شهر آشوب، ج 4، ص 123 .
(5). رجوع شود به: مقتل الحسين مقرّم، ص 254 .
(6). در اعيان الشيعه، عبدالرحمان بن عبد ربّه، وارد شده است (ج 1، ص 611).
(7). ابصارالعين، ص 94 .
(8). گردآوري از کتاب: «عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها»، سعید داودی و مهدی رستم نژاد، (زیر نظر آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى)، انتشارات امام على بن ابى طالب(عليه السلام)، قم، 1388 هـ.ش، ص 430.
پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی
عاشورا،روز عاشورا،شهدای عاشورا،شهدای روز عاشورا،اولین شهدا،اولین شهدای عاشورا،اولین شهدای کربلا،اولین شهدای روز عاشورا،شهدای عاشورا در کربلا،شهدای روز عاشورا در کربلا،اولین شهدای عاشورا در کربلا،یاران سیدالشهدا،اصحاب امام حسین،یاران امام حسین،فدائیان امام حسین،فدائیان سیدالشهدا،اولین شهدای روز عاشورا چه کسانی بودند،اولین شهدای روز عاشورا چه کسانی بودند؟