اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم و العن اعدائهم
چرا علی(ع) را وصی پیامبر(ص) بدانیم؟
در پاسخ باید گفت که: امام علی(ع) در دو مرحله، وصی پیامبر گرامی(ص) بوده است.
1. مرحله تجهیز: پیامبر در روزهای پایانی زندگانی خود که در بستر بیماری افتاده بود، به علی (ع) سفارش کرد که مراسم تغسیل و تکفین و دفن او را برعهده بگیرد و بدهی‌های او را بپردازد. لذا امیرمؤمنان (ع) پیش از انجام این اعمال، دست به هیچ کاری نزد.
وصایت به این معنی را کسی انکار نکرده و همگان بر آن اتفاق نظریه دارند. (1) 2. جانشینی از جانب پیامبر: پیامبر (ص) در مسائل مربوط به زعامت و سرپرستی مسلمین، علی (ع) را خلیفه و جانشین خود قرار داد و اگر با دیده انصاف و بی‌طرفی و بدون تعصب بر مسأله بنگریم، خواهیم دید که خلافت و جانشینی امام علی (ع) از جانب پیامبر، در همان دوره نیز مسأله‌ای واضح و آشکار بود، تا آنجا که واژه «وصی» یکی از القاب امام به شمار می‌رفت و این لقب در نظم و نثر آن زمان فراوان به چشم می‌خورد.
مفسران در تفسیر آیه «وَأَنْذِرْ عَشیرَتکَ الأَقْرَبین» (2) و محدثان در بیان شأن نزول آن، چنین نقل می‌کنند: وقتی آیه یاد شده- که به پیامبر (ص) فرمان می‌دهد تا نزدیکان خود را به آیین اسلام دعوت کند- نازل گردید، پیامبر از بزرگان بنی‌هاشم دعوت به عمل آورد و آیین خود را بر آنها عرضه کرد. آنگاه فرمود: ای فرزندان عبدالمطّلب، من برای شما خوبی‌های دنیا و آخرت را آورده‌ام. خدایم مرا مأمور کرده که شماها را به آن دعوت کنم:
«کدام از شما مرا در این امر یاری می‌کند تا او وصی و جانشین من در میان شما باشد».
کسی دعوت پیامبر را پاسخ نگفت، جز علی که کوچک‌ترین آنها بود. در این هنگام پیامبر (ص) فرمود:
«او برادر و وصی و جانشین من در میان شماست، سخن او را بشنوید و اطاعتش کنید».
این حدیث، به «حدیث یوم الدار» معروف است و بسیاری از محدثان و سیره نگاران آن را نقل کرده‌اند. (3) دلایل مسأله وصایت امام به آنچه گفته شد منحصر نمی‌شود، بلکه حدیث «ثقلین»، «سفینه» و «غدیر» همگی گواه بر وصایت او است که برای اختصار از ذکر آنها خودداری می‌کنیم:
امیر مؤمنان در یکی از سخنان خود درباره «اهل بیت پیامبر» می‌فرماید:
«وَ فِیهِمُ الوَصیّةُ وَالوِراثَة» (4)
پیامبر درباره آن وصیت نموده و آنان وارثان پیامبر هستند.
وصایت بودن امام در شعر شعرای عصر رسالت
وصی بودن امام در عصر رسالت و پس از آن، از شهرت بسیار بالایی برخوردار بود، تا آنجا که شاعران عصر نخست، «وصی» را یکی از القاب امام دانسته و در اشعار خود او را به این لقب خوانده‌اند، اکنون چند نمونه از سروده‌های آنان را در این مورد ذکر می‌کنیم:
1. عبداللّه بن ابی سفیان
وَصِیُّ النّبِیّ المُصْطَفی وَ ابْنُ عَمّهِ فَمَنْ ذا یُدانِیهِ وَمَنْ ذا یُقارِبُهُ
او وصی پیامبر برگزیده و پسر عموی او است
کیست کسی که در ردیف او قرار گیرد؟!
2. عبدالرحمن جعیل
عَلِیّاً وَصِیُّ الْمُصْطَفی وَابنُ عَمّهِ
وَ أوّلُ مَنْ صَلّی أَخا الدِّین وَالتُّقی
علی وصی (نبی) مصطفی و پسر عموی او است
نخستین کسی که نمازگزارد، دیندار و پرهیزگار است
3. ابن التیهان از حاضران در جنگ بدر
إِنَّ الوَصیَّ إِمامُنا وَوَلِیُّنا بَرِحَ الخَفاءُ وَباحَتِ الأَسْرارُ
وصی، امام و سرپرست ما است
آنچه مخفی بود آشکار، و رازها بازگو شد
ابن ابی الحدید در این فصل، اشعار زیادی نقل کرده که در آنها، شعرای عصر رسالت و پس از وی، امام علی (ع) را به عنوان وصی معرفی کرده‌اند. (5) تنها سخنی که ممکن است مطرح شود، این است که اشخاصی به عایشه مراجعه کرده و درباره وصایت امام از وی می‌پرسیدند، او در پاسخ می‌گفت که پیامبر در خانه من جان سپرد و به کسی وصیت نکرد. (6) مراجعات مکرر به عایشه خود حاکی از اشتهار این مطلب در آن دوران بود، ولی استدلال کاملًا بی‌پایه است؛ زیرا به فرض این که پیامبر در خانه عایشه و در کنار او جان سپرده و در آن حالت به کسی وصیت نکرده باشد، ولی گفته او دلیل بر نفی وصایت نمی‌شود، چه بسا ممکن است پیامبر در زمان صحت و عافیت و یا اوایل بیماری، که در خانه دیگران بود، علی را وصی خود قرار داده باشد.
آیا ممکن است پیامبر به مردم بگوید: «
ما حَقُّ امرئ مُسْلِم لَهُ شَیْ‌ءٌ یُوصی فِیهِ یَبیتُ لَیْلَتَین إِلّا وَ وَصِیّتُهُ مَکْتُوبَةٌ عِنْدَهُ» (7)
، ولی خود اصلًا وصیت نکند؟!
پی نوشت:
1- تاریخ ابن عساکر شافعی: 2/ 487، حدیث 1006، مستدرک حاکم: 1/ 362، مسند احمد: 1/ 260، ط مصر.
2- شعراء/ 214.
3- تاریخ طبری: 2/ 319- 321، ط دار المعارف مصر، تاریخ کامل ابن اثیر: 12/ 62- 63، منتخب کنز العمال در حاشیه مسند احمد: 5/ 41- 42.
4- نهج البلاغه، خطبه 2.
5- شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید: 1/ 143- 150 چاپ مصر.
6- صحیح بخاری، 1، کتاب وصایا، حدیث 2741.
7- همان، کتاب وصایا، حدیث 2738.«بر فرد مسلمان شایسته نیست- در موردی که باید وصیت کند- دو شب بخوابد مگر این که وصیت او مکتوب در نزد او باشد».
(راهنمای حقیقت - آیت الله جعفر سبحانی)
علی وصی،علی وصی پیامبر،علی وصی رسول الله،علی ولی الله،چرا علی را وصی پیامبر،چرا علی را وصی پیامبر بدانیم؟،وصایت علی،وصایت امیرالمومنین،سید الاوصیا،سید الاوصیاء،علی سید الاوصیا،مولا علی،امیرالمومنین سید الاوصیا،وصایت امیرالمومنین علی(سلام الله علیه)