دلایل پیشگامی امیرالمومنین علی(ع) در اسلام

از افتخارات على(علیه السلام) پیشگام بودن وى در پذیرفتن اسلام، و یا به عبارت صحیح‏تر، ابراز و اظهار اسلام دیرینه خویش است؛ زیرا على(علیه السلام) از کوچکى یکتاپرست بود و هرگز آلوده به بت پرستى نبود(1) تا اسلام او به معناى دست کشیدن از بت پرستى باشد (در حالى که در مورد سایر یاران پیامبر چنین نبود).
دلائل و شواهد پیشگامى على(علیه السلام) در متون اسلامى به قدرى فراوان است که بیان همه آنها از حد گنجایش بیرون است ولى به عنوان نمونه تعدادى از آنها را ذیلا مى‏ آوریم:
الف- پیش از همه، خود پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) به پیشقدم بودن على(علیه السلام) تصریح کرده و در میان جمعى از یاران خود فرمود:
«نخستین کسى که در روز رستاخیز با من در کنار حوض (کوثر) ملاقات مى‏ کند پیش قدم ترین شما در اسلام، على بن ابى طالب است.»(2)
ب - دانشمندان و محدثان نقل مى‏ کنند:
حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) روز دوشنبه به نبوت مبعوث شد و على(علیه السلام) فرداى آن روز (سه شنبه) با او نماز خواند.(3)
ج- امام در خطبه «قاصعه» مى‏ فرماید: «آن روز اسلام جز به خانه پیامبر و خدیجه راه نیافته بود و من سومین نفر آنها بودم. نور وحى و رسالت را مى‏ دیدم، و بوى نبوت را مى‏ شنیدم.»(4)
د- امام در جاى دیگر از سبقت خود در اسلام چنین یاد مى‏ کند: «خدایا من نخستین کسى هستم که به سوى تو بازگشت، و پیام تو را شنید و به دعوت پیامبر تو پاسخ گفت و پیش از من جز پیامبر اسلام کسى نماز نگزارد.»(5)
ه ـ على(علیه السلام) مى‏ فرمود: من بنده خدا و برادر پیامبر و صدیق اکبرم، این سخن را پس از من جز دروغگوى افترأ ساز، نمى‏ گوید. من هفت سال پیش از مردم با رسول خدا نماز گزاردم.(6)
و- عفیف بن قیس کندى مى‏ گوید:
من در زمان جاهلیت بازرگان عطر بودم. در یکى از سفرهاى تجارتى وارد مکه شدم و مهمان عباس (یکى از بازرگانان بزرگ مکه) شدم، در یکى از روزها در مسجدالحرام در کنار عباس نشسته بودم، در این هنگام که خورشید به اوج رسیده بود، جوانى به مسجد در آمد که صورتش همچون قرص ماه نورانى بود، نگاهى به آسمان کرد و سپس رو به کعبه ایستاد و شروع به خواندن نماز کرد، چیزى نگذشت که نوجوانى خوش سیما به وى پیوست و در سمت راست او ایستاد. سپس زنى که خود را پوشانده بود، آمد و در پشت سر آن دو نفر قرار گرفت و هر سه با هم مشغول نماز و رکوع و سجود شدند.
من (از دیدن این منظره که در مرکز بت پرستان، سه نفر آیین دیگرى غیر از مرام بت پرستى را برگزیده‏ اند) در شگفت ماندم، رو به عباس کرده و گفتم: حادثه بزرگى است! او نیز این جمله را تکرار کرد و افزود: آیا این سه نفر را مى‏ شناسى؟ گفتم: نه. گفت: نخستین کسى که وارد شد جلوتر از هر دو نفر ایستاد، برادر زاده من محمد بن عبدالله(صلی الله علیه وآله)، و دومین فرد، برادرزاده دیگر من على بن ابى طالب(علیه السلام)، و سومین شخص همسر محمد است. و او مدعى است که آیین وى از طرف خداوند نازل شده است و اکنون در روى زمین، جز این سه نفر کسى از این دین پیروى نمى‏ کند.(7)
این قضیه بخوبى نشان مى‏ دهد که در آغاز دعوت پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) غیر از همسرش خدیجه، تنها على(علیه السلام) آیین او را پذیرفته بوده است.(8)

پی نوشت:
(1). اخطب خوارزم، المناقب، نجف، المطبعه الحیدریه، 1385 ه.ق، ص 18.
(2). «اوّلکم ورودا على الحوض اوّلکم اسلاما على بن ابیطالب»؛ (ابن عبدالبر، الاستیعاب فى معرفه الاصحاب، چاپ اول، بیروت، داراحیأ التراث العربى، 1328 ه.ق، ج 3، ص 28؛ ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ اول، قاهره، داراحیأ الکتب العربیه، 1378ه.ق، ج 13، ص 119. با همین مضمون؛ الحاکم النیشابورى، المستدرک على الصحیحین، تحقیق و اعداد: عبدالرحمن المرعشى، چاپ اول، بیروت، دارالمعرفه، 1406 ه.ق، ج 3، ص 17).
(3). «استنبى النبى یوم الاثنین و صلى على یوم الثلاثا» (ابن عبدالبر، الاستیعاب فى معرفه الاصحاب، چاپ اول، بیروت، داراحیأ التراث العربى، 1328 ه.ق، ج 3، ص 32؛ ابن اثیر، الکامل فى التاریخ، بیروت، دارصادر، 1399 ه.ق، ج 2، ص 57). این حدیث را حاکم نیشابورى از دو طریق به صورت «نبى رسول الله...» نقل کرده است.(المستدرک على الصحیحین، تحقیق و اعداد عبدالرحمن المرعشى، چاپ اول، بیروت، دارالمعرفه، 1406 ه.ق، ج 3، ص 112).
(4). «و لم یجمع بیت واحد یومئذ فى الاسلام غیر رسول الله(صلی الله علیه وآله) و خدیجه و انا ثالثهما، ارى نور الوحى و الرساله واشم ریح النبوه» (نهج البلاغه، صبحى صالح، خطبه 192).
(5). «اللهم انى اول من اناب، و سمع و اجاب ،لم یسبقنى الا رسول الله ص بالصلوه». (نهج البلاغه، صبحى صالح، خطبه 131).
(6). «انا عبدالله و اخو رسوله و انا الصِدیق الاکبر لایقولها بعدی الا کاذب مفتریُ، صلیت مع رسول الله قبل الناس بسبع سنین» (طبرى، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت دارالقاموس الحدیث، بى‏تا، ح 2، ص 312؛ ابن اثییر، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، 1399 ه، ق. ج 2، ص 57؛ با همین مضمون در کتاب: المستدرک علی الصحیحیین، تحقیق و اعداد عبدالرحمن المرعشی، چاپ اول، بیروت، دارالمعرفه، 1406 ه ق، ج 3، ص 112).
(7). به مآخذ زیر نگاه کنید: ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ اول، قاهره، داراحیأ الکتب العربیه، 1378 ه".ق، ج 13، ص 226؛ طبرى، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، دارالقاموس الحدیث، (بى تا) ج 2، ص .212 (با اندکى اختلاف در لفظ)؛ ابن ابى الحدید در همان کتاب این قضیه را از قول عبدالله بن مسعود نیز نقل کرده است که او نیز در سفر به مکه شاهد چنین صحنه‏ اى بوده است.
(8). گردآوری از کتاب: سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، موسسه امام صادق(علیه السلام)، قم، 1390 ش، چاپ بیست و سوم، ص 30.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی