اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم و العن اعدائهم
نقش شاعران در احیای حماسه حسینی
شعرای اهل بیت(ع) چه نقشی در احیای حماسه عاشورا داشته اند؟
پس از حادثه جانگداز و حماسه آفرین کربلا، شاعران فراوانى آن را به نظم درآورده اند ولى هر یک، با نگاهى به سراغ این واقعه رفته است. جمعى بُعد مظلومیّت آن را به تصویر کشیده اند، گروهى به ابعاد عرفانى آن پرداخته اند و دسته اى نیز حماسه و ظلم ستیزى آن را مورد توجّه قرار داده اند. هر یک از این ابعاد و دیگر ابعاد این حادثه، بیانگر عمق نفوذ عاشورا در عرصه شعر و هنر است.
اصولا تصویرى که شاعر در قالب نظم و با زبان هنر ترسیم مى کند، تشریح دلنشین، عمیق و روان از یک ماجراست و هنگامى که این تصویر آمیخته با اعتقاد، ایمان و واگویى دغدغه هاى جامعه بشرى باشد، به ماندگارى اثرش بیشتر کمک مى کند. از این رو، مى توان از بهترین رموز ماندگارى واقعه کربلا را، زبان شعر و ادب و هنر دانست.
شاعران فراوانى از عرب و عجم این حادثه را به نظم کشیده اند، ولى در این میان پاره اى از آثار مورد توجّه بیشترى قرار گرفته است تا آنجا که گاه برخى از آنها وِرد زبان مردم و شعارى براى مبارزه و به خروش آوردن مظلومان بوده است، تأثیرگذارى این گونه شعر و شعار در پاره اى از اوقات از ده ها سخنرانى بیشتر است; به مظلومان جرأت و جسارت براى گرفتن حقّ خود مى دهد و ظالمان را دچار وحشت و اضطراب مى سازد.
در همین راستا بسیارى از شعراى اهل البیت(علیهم السلام) کوشیدند تا روح حماسى عاشورا را در اشعار خود زنده نگه دارند.
دعبل، شاعر شجاع و با صفا، قصیده معروف خود را با این بیت آغاز کرد:
«مَدارِسُ آیات خَلَتْ مِنْ تَلاوَة *** وَ مَنْزِلُ وَحْى مُقْفِرِ الْعَرَصاتِ»
(خانه هاى شما اى آل محمد(صلى الله علیه وآله) مدارس آیات خدا بود که دشمنان نور تلاوت قرآن را در آن خاموش کردند و محلّ نزول وحى الهى بود که اکنون از همه چیز تهى گشته است).(1)
شعراى معاصر ما نیز رنگ و آب تازه اى به آن بخشیدند و با اشعارى از این دست راه شعراى اهل البیت(علیهم السلام) را ادامه دادند:
«إنْ کَانَ دینُ مُحَمَّد لَمْ یَسْتَقِمْ *** إِلاَّ بِقَتْلی یا سُیُوفُ خُذینی»
(اگر دین محمّد جز با شهادت من (و رسوایى دشمن) استوار نمى شود، اى شمشیرها به سراغ من آیید).(2)
یا به گفته شاعرى دیگر، به عنوان زبان حال سالار شهیدان کربلا:
«قِفْ دُونَ رَأْیِکَ فی الْحَیاةِ مُجاهِداً *** إِنَّ الْحَیاةَ عَقیدَةٌ وَ جِهادٌ»
(براى حفظ مکتب و عقیده خود در زندگى بایست و جهاد کن که زندگى حقیقى چیزى جز عقیده و جهاد نیست). (البتّه مخاطب مسلمانان و پیروان مکتب اهل بیت(علیهم السلام) هستند).
امروز دشمنان اسلام براى محو و نابودى این آیین پاک که مزاحم منافع نامشروع آنهاست، مى کوشند مراسم عزاى حسینى را از محتوا خالى کنند و روح حماسى آن را بگیرند و درس هایى که در جاى جاى این حماسه بزرگ تاریخى نهفته است، به فراموشى بسپارند.
بر خطباى آگاه، مدّاحان با هدف، نویسندگان شجاع و بیدار لازم است که در حفظ محتواى این حماسه بزرگ تاریخ بکوشند و از آن براى نجات ملّت هاى مظلوم جهان عموماً و مسلمین ستمدیده خصوصاً بهترین درس ها را بگیرند.(3)
پی نوشت:
(1). بحارالانوار، ج 49، ص 147 .
(2). اعیان الشیعة، ج 1، ص 581. این بیت، از یک قصیده طولانى است که شاعر و خطیب کربلا، مرحوم شیخ محسن ابوالحبّ (متوفّاى 1305 ق) سروده است (تراث کربلا، سلمان هادى الطعمة، ص 86).
(3). گرد آوري از کتاب: عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها، سعید داودی ومهدی رستم نژاد،(زیر نظر آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى) ، امام على بن ابى طالب عليه السلام ، قم ، 1388 ه. ش ، ص 695.
پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی
شعرای اهل بیت(ع) چه نقشی در احیای حماسه عاشورا داشته اند؟
پس از حادثه جانگداز و حماسه آفرین کربلا، شاعران فراوانى آن را به نظم درآورده اند ولى هر یک، با نگاهى به سراغ این واقعه رفته است. جمعى بُعد مظلومیّت آن را به تصویر کشیده اند، گروهى به ابعاد عرفانى آن پرداخته اند و دسته اى نیز حماسه و ظلم ستیزى آن را مورد توجّه قرار داده اند. هر یک از این ابعاد و دیگر ابعاد این حادثه، بیانگر عمق نفوذ عاشورا در عرصه شعر و هنر است.
اصولا تصویرى که شاعر در قالب نظم و با زبان هنر ترسیم مى کند، تشریح دلنشین، عمیق و روان از یک ماجراست و هنگامى که این تصویر آمیخته با اعتقاد، ایمان و واگویى دغدغه هاى جامعه بشرى باشد، به ماندگارى اثرش بیشتر کمک مى کند. از این رو، مى توان از بهترین رموز ماندگارى واقعه کربلا را، زبان شعر و ادب و هنر دانست.
شاعران فراوانى از عرب و عجم این حادثه را به نظم کشیده اند، ولى در این میان پاره اى از آثار مورد توجّه بیشترى قرار گرفته است تا آنجا که گاه برخى از آنها وِرد زبان مردم و شعارى براى مبارزه و به خروش آوردن مظلومان بوده است، تأثیرگذارى این گونه شعر و شعار در پاره اى از اوقات از ده ها سخنرانى بیشتر است; به مظلومان جرأت و جسارت براى گرفتن حقّ خود مى دهد و ظالمان را دچار وحشت و اضطراب مى سازد.
در همین راستا بسیارى از شعراى اهل البیت(علیهم السلام) کوشیدند تا روح حماسى عاشورا را در اشعار خود زنده نگه دارند.
دعبل، شاعر شجاع و با صفا، قصیده معروف خود را با این بیت آغاز کرد:
«مَدارِسُ آیات خَلَتْ مِنْ تَلاوَة *** وَ مَنْزِلُ وَحْى مُقْفِرِ الْعَرَصاتِ»
(خانه هاى شما اى آل محمد(صلى الله علیه وآله) مدارس آیات خدا بود که دشمنان نور تلاوت قرآن را در آن خاموش کردند و محلّ نزول وحى الهى بود که اکنون از همه چیز تهى گشته است).(1)
شعراى معاصر ما نیز رنگ و آب تازه اى به آن بخشیدند و با اشعارى از این دست راه شعراى اهل البیت(علیهم السلام) را ادامه دادند:
«إنْ کَانَ دینُ مُحَمَّد لَمْ یَسْتَقِمْ *** إِلاَّ بِقَتْلی یا سُیُوفُ خُذینی»
(اگر دین محمّد جز با شهادت من (و رسوایى دشمن) استوار نمى شود، اى شمشیرها به سراغ من آیید).(2)
یا به گفته شاعرى دیگر، به عنوان زبان حال سالار شهیدان کربلا:
«قِفْ دُونَ رَأْیِکَ فی الْحَیاةِ مُجاهِداً *** إِنَّ الْحَیاةَ عَقیدَةٌ وَ جِهادٌ»
(براى حفظ مکتب و عقیده خود در زندگى بایست و جهاد کن که زندگى حقیقى چیزى جز عقیده و جهاد نیست). (البتّه مخاطب مسلمانان و پیروان مکتب اهل بیت(علیهم السلام) هستند).
امروز دشمنان اسلام براى محو و نابودى این آیین پاک که مزاحم منافع نامشروع آنهاست، مى کوشند مراسم عزاى حسینى را از محتوا خالى کنند و روح حماسى آن را بگیرند و درس هایى که در جاى جاى این حماسه بزرگ تاریخى نهفته است، به فراموشى بسپارند.
بر خطباى آگاه، مدّاحان با هدف، نویسندگان شجاع و بیدار لازم است که در حفظ محتواى این حماسه بزرگ تاریخ بکوشند و از آن براى نجات ملّت هاى مظلوم جهان عموماً و مسلمین ستمدیده خصوصاً بهترین درس ها را بگیرند.(3)
پی نوشت:
(1). بحارالانوار، ج 49، ص 147 .
(2). اعیان الشیعة، ج 1، ص 581. این بیت، از یک قصیده طولانى است که شاعر و خطیب کربلا، مرحوم شیخ محسن ابوالحبّ (متوفّاى 1305 ق) سروده است (تراث کربلا، سلمان هادى الطعمة، ص 86).
(3). گرد آوري از کتاب: عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها، سعید داودی ومهدی رستم نژاد،(زیر نظر آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى) ، امام على بن ابى طالب عليه السلام ، قم ، 1388 ه. ش ، ص 695.
پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی
شاعر،شاعران،شاعر ها،نقش شاعران،شعرای اهل بیت،حماسه عاشورا،احیای حماسه،احیای حماسه حسینی،احیای حماسه عاشورا،نقش شاعران در احیای حماسه حسینی،نقش شاعران در حماسه ها،نقش شاعران در قضیه عاشورا،نقش شاعران در قضیه امام حسین،نقش شاعران در ماجرای امام حسین،نقش شاعران چیست؟،نقش شاعران چیه؟،شاعران حسینی،شاعران آیینی،شاعران آئینی،شاعران امام حسینی