اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم و العن اعدائهم
نماز خواندن و دعا کردن در مزار انبیاء و اولیاء
آیا نماز خواندن و دعا کردن در کنار قبر انبیا و اولیا مشکلی دارد؟
در پاسخ باید گفت که : از جمله مسائلی که وهابیان به آن حساسیت خاصی دارند، دعا نزد قبور اولیا و نماز خواندن در آن مکان‌ها است. مدتی این مسأله به عنوان عمل مکروه در میان آنان تلقی می‌شد.
این مسأله به مرور زمان از مرحله مکروه به مرحله ممنوع سپس به مرحله شرک رسیده است. اکنون این مسأله را بر قرآن وسیره مسلمین عرضه می‌کنیم تا حکم آن روشن شود.
1. قرآن به زائران خانه خدا دستور می‌دهد که در مقام ابراهیم نمازبگزارند و می‌فرماید:
(وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وأمْنَاً واتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إبْراهیِمَ مُصَلًّی ...). (1)
(آنگاه که کعبه را زیارتگاه مردم و جایگاهی امن قرار دادیم، واز مقام ابراهیم، نمازگاهی برای خود برگزینید).
اکنون سئوال می‌شود: چرا خدا فرمان می‌دهد که از مقام ابراهیم نمازگاهی برای خود انتخاب کنند. آیا مطلب جز این است که می‌خواهد از جای آن معلّم توحید، تبرک جوییم؟
در این صورت آیا میان مقام ابراهیم و مقام پیامبر اسلام، تفاوتی هست؟ ویا میان مقام پیامبران و آرامگاه آنان که اجساد آنان را در برگرفته، فرقی هست؟
2. طبق احادیث، پیامبر گرامی در شب معراج، در مدینه و طور سینا و بیت لحم فرود آمد و در آنجا نماز خواند جبرئیل به او گفت: ای پیامبر خدا، می‌دانی کجا نماز خواندی؟ تو در (طیبه) نماز خواندی که به آنجا هجرت خواهی کرد. و در طور سینا نماز گزاردی که خدا در آنجا با موسی سخن گفته است؛ و در بیت لحم نماز گزاردی که عیسی در آنجا متولد شده است. (2) آیا با توجه به این حدیث می‌توان بین زادگاه و آرامگاه تفاوتی قائل شد؟ یا این که آن آیه و این روایت همگی به یک ضابطه کلی اشاره می‌کنند و آن این که زمینی که با بدن رجال توحید و مردان خدا در تماس بوده و هست؛ جای مبارکی است و چه بهتر که انسان در آن نقطه خدا را عبادت کند و همه می‌دانیم، پرستش در این جایگاه‌ها، عبادت انسان‌ها نیست، بلکه پرستش خدا در اماکن متبرک است.
گاهی تلاش‌های یک انسان صبور و یک زن باایمان، سبب می‌شود که جای پای او، عبادتگاه شود و انسان‌ها در آن نقطه خدا را پرستش کنند، مانند هاجر مادر اسماعیل که چون در راه خدا صبر کرد و رنج‌ها را تحمل نمود، خدا جای پای او را محل عبادت قرار داد و فرمان داد که زائران خانه خدا، بین صفا و مروه سعی کنند، همچنان‌که هاجر سعی کرده بود. اگر صبر وبردباری این بانوی بزرگ سبب شده است که جایگاه قدم‌های او متبرک و محل عبادت زائران خدا گردد، چرا جایگاهی که پیکر مطهر نبی اعظم (ص) را در برگرفته، مبارک و مقدس نباشد، در حالی که او بیش از (هاجر) در راه خدا متحمّل مصائب و مشکلات شده است!
شگفت اینجاست که ابن قیم، شاگرد ابن تیمیه، ناخود آگاه به این حقیقت اعتراف کرده است. وی می‌گوید: سرانجام، بردباری هاجر و فرزند او بر دوری و تنهایی و آمادگی مادر برای ذبح فرزند، به اینجا منتهی شد که اثر پای مادر و فرزند، مرکز عبادت مردان و زنان مؤمن قرار گرفت. این سنت خداست که به هرکس از مخلوقات که بخواهد رفعت می‌بخشد. (3) 3. مسلمانان جهان، چهارده قرن است که در کنار قبر پیامبر به پرستش خدا می‌پردازند. اگر نماز در کنار قبور پیامبران، مکروه و یا حرام و باطل است، پس چرا احدی از صحابه و تابعان و علما بر این مطلب اعتراض نکرده‌اند؟ و اگر کسی در مسجد پیامبر در قسمت صفه نماز بگزارد، قبر پیامبر (ص) پیش روی او قرار خواهد گرفت. آیا می‌توان گفت: چنین نمازی باطل و یا مکروه است؟
4. همگی با مقام والای دخت پیامبر گرامی آشنا هستیم. او بانوی بزرگی است که پیامبر در حق او فرمود:
(فاطمه پاره تن من است، پس کسی که او را خشمگین کند مرا خشمگین کرده است). (4) همین دخت پیامبر گرامی (ص) روزهای جمعه به زیارت قبر عموی خود حمزه می‌رفت، نماز می‌گزارد و در کنار قبر او اشک می‌ریخت. (5) 5. همسر پیامبر (ص) عایشه، سالیانی دراز پس از آن حضرت زندگی کرد و در حجره ای که بدن پیامبر را در آن به خاک سپرده بودند، نماز می‌گزارد وخدا را عبادت می‌کرد واحدی به او چنین اعتراضی نکرد.
سمهودی در وفاء الوفا یاد آور می‌شود که عایشه گفت: تا روزی که عمر را در حجره من به خاک سپردند، فاصله‌ای میان من و قبور سه گانه نبود، ولی از آن به بعد، دیواری میان من و قبور ساخته شد. (6) این مسأله نشان می‌دهد که همسر پیامبر قریب پانزده سال در کنار قبر رسول الله (ص) نماز گزارده و هرگز در هیچ تاریخی ذکر نشده که وی برای اقامه نماز از حجره خارج می‌شده است.
6. همگی می‌دانیم که (حجر اسماعیل) آرامگاه هاجر و فرزند او، اسماعیل است و هیچ‌یک از فقها فتوا نداده است که نماز در حجر اسماعیل مکروه ویا باطل است.
اما این گروه، نه تنها نماز در کنار قبور شهدا را تحریم می‌کنند، بلکه معتقدند به هنگام دعا نباید به حجره پیامبر نگریست، بلکه باید رو به قبله ایستاد و دعا کرد، درحالی که ابو جعفر منصور در حرم پیامبر از فقیه مدینه، مالک بن انس پرسید: آیا من روبه قبله بایستم و دعا کنم، یا به قبر پیامبر (ص) رو کنم و خدا را بخوانم؟ مالک در پاسخ گفت: چرا از پیامبر (ص) روی می‌گردانی، در حالی که او وسیله نجات تو وپدرت آدم است. به سوی پیامبر رو کن و از او شفاعت بخواه. خدا او را شفیع تو قرار می‌دهد. (7) با توجه به این دلایل ششگانه، دیگر دلیلی ندارد که مشاهد انبیا و اولیا را حتی از زمین‌های موات هم بی‌ارزش‌تر بدانیم، در حالی که نماز در آن اماکن صحیح ومقبول است.
پی نوشت:
1- بقره/ 125.
2- جلال الدین سیوطی، خصائص کبری، 1/ 154.
3- ابن قیم، زاد المعاد: 1/ 17، چاپ قاهره، افست، دارالفکر.
4- بخاری، صحیح، ج 5، باب مناقب قرابة رسول اللّه صلَّی اللّه علیه و آله و سلَّم، حدیث 3714.
5- بیهقی، سنن، 4/ 78، حاکم، مستدرک الصحیحین، 1/ 377.
6- سمهودی، وفاء الوفا، ج 2، ص 544.
7- همان، ج 4، ص 1376.
.................................
(کتاب راهنمای حقیقت - آیت الله جعفر سبحانی)
آیا نماز خواندن و دعا کردن در کنار قبر انبیا و اولیا مشکلی دارد؟
در پاسخ باید گفت که : از جمله مسائلی که وهابیان به آن حساسیت خاصی دارند، دعا نزد قبور اولیا و نماز خواندن در آن مکان‌ها است. مدتی این مسأله به عنوان عمل مکروه در میان آنان تلقی می‌شد.
این مسأله به مرور زمان از مرحله مکروه به مرحله ممنوع سپس به مرحله شرک رسیده است. اکنون این مسأله را بر قرآن وسیره مسلمین عرضه می‌کنیم تا حکم آن روشن شود.
1. قرآن به زائران خانه خدا دستور می‌دهد که در مقام ابراهیم نمازبگزارند و می‌فرماید:
(وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وأمْنَاً واتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إبْراهیِمَ مُصَلًّی ...). (1)
(آنگاه که کعبه را زیارتگاه مردم و جایگاهی امن قرار دادیم، واز مقام ابراهیم، نمازگاهی برای خود برگزینید).
اکنون سئوال می‌شود: چرا خدا فرمان می‌دهد که از مقام ابراهیم نمازگاهی برای خود انتخاب کنند. آیا مطلب جز این است که می‌خواهد از جای آن معلّم توحید، تبرک جوییم؟
در این صورت آیا میان مقام ابراهیم و مقام پیامبر اسلام، تفاوتی هست؟ ویا میان مقام پیامبران و آرامگاه آنان که اجساد آنان را در برگرفته، فرقی هست؟
2. طبق احادیث، پیامبر گرامی در شب معراج، در مدینه و طور سینا و بیت لحم فرود آمد و در آنجا نماز خواند جبرئیل به او گفت: ای پیامبر خدا، می‌دانی کجا نماز خواندی؟ تو در (طیبه) نماز خواندی که به آنجا هجرت خواهی کرد. و در طور سینا نماز گزاردی که خدا در آنجا با موسی سخن گفته است؛ و در بیت لحم نماز گزاردی که عیسی در آنجا متولد شده است. (2) آیا با توجه به این حدیث می‌توان بین زادگاه و آرامگاه تفاوتی قائل شد؟ یا این که آن آیه و این روایت همگی به یک ضابطه کلی اشاره می‌کنند و آن این که زمینی که با بدن رجال توحید و مردان خدا در تماس بوده و هست؛ جای مبارکی است و چه بهتر که انسان در آن نقطه خدا را عبادت کند و همه می‌دانیم، پرستش در این جایگاه‌ها، عبادت انسان‌ها نیست، بلکه پرستش خدا در اماکن متبرک است.
گاهی تلاش‌های یک انسان صبور و یک زن باایمان، سبب می‌شود که جای پای او، عبادتگاه شود و انسان‌ها در آن نقطه خدا را پرستش کنند، مانند هاجر مادر اسماعیل که چون در راه خدا صبر کرد و رنج‌ها را تحمل نمود، خدا جای پای او را محل عبادت قرار داد و فرمان داد که زائران خانه خدا، بین صفا و مروه سعی کنند، همچنان‌که هاجر سعی کرده بود. اگر صبر وبردباری این بانوی بزرگ سبب شده است که جایگاه قدم‌های او متبرک و محل عبادت زائران خدا گردد، چرا جایگاهی که پیکر مطهر نبی اعظم (ص) را در برگرفته، مبارک و مقدس نباشد، در حالی که او بیش از (هاجر) در راه خدا متحمّل مصائب و مشکلات شده است!
شگفت اینجاست که ابن قیم، شاگرد ابن تیمیه، ناخود آگاه به این حقیقت اعتراف کرده است. وی می‌گوید: سرانجام، بردباری هاجر و فرزند او بر دوری و تنهایی و آمادگی مادر برای ذبح فرزند، به اینجا منتهی شد که اثر پای مادر و فرزند، مرکز عبادت مردان و زنان مؤمن قرار گرفت. این سنت خداست که به هرکس از مخلوقات که بخواهد رفعت می‌بخشد. (3) 3. مسلمانان جهان، چهارده قرن است که در کنار قبر پیامبر به پرستش خدا می‌پردازند. اگر نماز در کنار قبور پیامبران، مکروه و یا حرام و باطل است، پس چرا احدی از صحابه و تابعان و علما بر این مطلب اعتراض نکرده‌اند؟ و اگر کسی در مسجد پیامبر در قسمت صفه نماز بگزارد، قبر پیامبر (ص) پیش روی او قرار خواهد گرفت. آیا می‌توان گفت: چنین نمازی باطل و یا مکروه است؟
4. همگی با مقام والای دخت پیامبر گرامی آشنا هستیم. او بانوی بزرگی است که پیامبر در حق او فرمود:
(فاطمه پاره تن من است، پس کسی که او را خشمگین کند مرا خشمگین کرده است). (4) همین دخت پیامبر گرامی (ص) روزهای جمعه به زیارت قبر عموی خود حمزه می‌رفت، نماز می‌گزارد و در کنار قبر او اشک می‌ریخت. (5) 5. همسر پیامبر (ص) عایشه، سالیانی دراز پس از آن حضرت زندگی کرد و در حجره ای که بدن پیامبر را در آن به خاک سپرده بودند، نماز می‌گزارد وخدا را عبادت می‌کرد واحدی به او چنین اعتراضی نکرد.
سمهودی در وفاء الوفا یاد آور می‌شود که عایشه گفت: تا روزی که عمر را در حجره من به خاک سپردند، فاصله‌ای میان من و قبور سه گانه نبود، ولی از آن به بعد، دیواری میان من و قبور ساخته شد. (6) این مسأله نشان می‌دهد که همسر پیامبر قریب پانزده سال در کنار قبر رسول الله (ص) نماز گزارده و هرگز در هیچ تاریخی ذکر نشده که وی برای اقامه نماز از حجره خارج می‌شده است.
6. همگی می‌دانیم که (حجر اسماعیل) آرامگاه هاجر و فرزند او، اسماعیل است و هیچ‌یک از فقها فتوا نداده است که نماز در حجر اسماعیل مکروه ویا باطل است.
اما این گروه، نه تنها نماز در کنار قبور شهدا را تحریم می‌کنند، بلکه معتقدند به هنگام دعا نباید به حجره پیامبر نگریست، بلکه باید رو به قبله ایستاد و دعا کرد، درحالی که ابو جعفر منصور در حرم پیامبر از فقیه مدینه، مالک بن انس پرسید: آیا من روبه قبله بایستم و دعا کنم، یا به قبر پیامبر (ص) رو کنم و خدا را بخوانم؟ مالک در پاسخ گفت: چرا از پیامبر (ص) روی می‌گردانی، در حالی که او وسیله نجات تو وپدرت آدم است. به سوی پیامبر رو کن و از او شفاعت بخواه. خدا او را شفیع تو قرار می‌دهد. (7) با توجه به این دلایل ششگانه، دیگر دلیلی ندارد که مشاهد انبیا و اولیا را حتی از زمین‌های موات هم بی‌ارزش‌تر بدانیم، در حالی که نماز در آن اماکن صحیح ومقبول است.
پی نوشت:
1- بقره/ 125.
2- جلال الدین سیوطی، خصائص کبری، 1/ 154.
3- ابن قیم، زاد المعاد: 1/ 17، چاپ قاهره، افست، دارالفکر.
4- بخاری، صحیح، ج 5، باب مناقب قرابة رسول اللّه صلَّی اللّه علیه و آله و سلَّم، حدیث 3714.
5- بیهقی، سنن، 4/ 78، حاکم، مستدرک الصحیحین، 1/ 377.
6- سمهودی، وفاء الوفا، ج 2، ص 544.
7- همان، ج 4، ص 1376.
.................................
(کتاب راهنمای حقیقت - آیت الله جعفر سبحانی)
نماز،نماز خواندن،دعا کردن،نماز در مزار،نماز در حرم،نماز در مزار انبیا،نماز در مزار اولیا،دعا در مزار انبیا،دعا در مزار اولیا،نماز خواندن و دعا کردن در مزار انبیاء و اولیاء،نماز شیعه،نماز شیعیان،نماز شیعه در مزار،نماز شیعه در حرم،نماز شیعه در حرم ها،دعای شیعه در مزارها،دعای شیعیان در حرم ها،دعای شیعیان در مزارها