ورود اسیران کربلا به کوفه

در کوفه به اسرای کربلاء چه گذشت؟

سيد بن طاووس مى نويسد: عمر بن سعد، سر مبارك امام حسين(عليه السلام) را در همان روز عاشورا با «خولى بن يزيد اصبحى» و «حميد بن مسلم اَزْدى» به نزد «ابن زياد» فرستاد و بقيه سرها را با «شمر بن ذى الجوشن» و «قيس بن اشعث» و «عمر بن حجّاج» روانه كوفه كرد.
خود عمر سعد تا ظهر روز دوم (روز يازدهم) در كربلا ماند، سپس با اسيران حرم حسينى به سوى كوفه روانه شد.
زنان را بر شتران بى جهاز سوار كرد و آنها را بدون پوشش مناسب، ميان دشمنان حركت داد و مانند اسيران بلاد كفر و در نهايتِ مصيبت و اندوه، كوچ داد.
هنگامى كه كاروان اسيران به كوفه نزديك شدند، مردم براى تماشاى آنها اجتماع كردند؛ در آن ميان زنى از كوفيان از بالاى بام فرياد زد: «مِنْ أَىِّ الاُْسارى أَنْتُنَّ؟»؛ (شما از كدامين اسيرانيد؟)
پاسخ دادند: «نَحْنُ اُسارى آلِ مُحَمَّد»؛ (ما اسيران از خاندان محمديم!).
آن زن وقتى اين سخن را شنيد، از بام به زير آمد و مقدارى مقنعه و لباس و چادر به آنها داد، تا خود را (به طور كامل) بپوشانند.
مردم كوفه كه چنين صحنه هايى را مشاهده كردند، گريه و زارى سر دادند.
امام زين العابدين(عليه السلام) وقتى گريه آنها را ديد، فرمود: «اَتَنُوحُونَ وَ تَبْكُونَ مِنْ اَجْلِنا، فَمَنِ الَّذي قَتَلَنا»؛ (آيا براى ما نوحه و گريه مى كنيد، پس چه كسى ما را كشته است؟) (1)
مردى به نام «مسلم جصّاص» ( گچ كار) مى گويد: ابن زياد مرا براى تعمير دارالاماره به كوفه فراخواند. من مشغول گچ كارى درگاه هاى دارالاماره بودم كه صداى هياهويى را شنيدم. از خادمى كه با ما بود، پرسيدم: اين سر و صدا و هياهو براى چيست؟
گفت: هم اكنون سر يك تن خارجى را كه بر يزيد شورش كرده مى آورند!
گفتم: آن خارجى كيست؟
گفت: حسين بن على(عليه السلام).
من گفتگوى با آن خادم را رها كرده، منتظر ماندم تا وقتى كه وى از آنجا بيرون رفت؛ از اندوه شديد چنان ضربه اى بر صورتم زدم كه ترسيدم چشمم نابينا شود، سپس دستهايم را شستم و از پشت قصر بيرون آمدم و به محله «كُناسَه» كوفه رسيدم.
در آنجا ديدم كه مردم منتظر رسيدن اسيران و سرها هستند. طولى نكشيد كه چهل كجاوه را ديدم كه بر چهل شتر نهاده اند و بانوان و كودكان از فرزندان فاطمه(عليها السلام) بر آنها سوارند. در اين ميان چشمم به امام على بن الحسين(عليهما السلام) افتاد كه بر شترى بدون روپوش سوار است و از رگهاى گردنش خون جارى است و در حالى كه مى گريست اين اشعار را مى خواند:
«يا أُمَّةَ السَّوءِ لا سُقْيَا لِرَبْعِكُمْ *** يا اُمَّةً لَمْ تُراعِ جَدَّنا فينا
لَوْ أَنَّنا وَ رَسُولُ اللهِ يَجْمَعُنا *** يَوْمَ الْقِيامَةِ ما كُنْتُمْ تَقُولُونا؟
تُسَيِّرونا عَلَى الاَْقْتابِ عارِيَةً *** كَأَنَّنا لَمْ نُشَيِّدْ فيكُمْ دينا
بَني اُمَيَّةَ ما هذَا الْوُقُوفُ عَلى *** تِلْكَ الْمَصائِبِ لا تُلَبُّونَ داعِيَنا
تُصَفِّقُونَ عَلَيْنا كَفَّكُمْ فَرَحاً *** وَ أَنْتُمُ في فِجاجِ الاَْرْضِ تَسْبُونا
أَلَيْسَ جَدّي رَسُولُ اللهِ وَيْلَكُمْ *** أَهْدَى الْبَرِيَّةَ مِنْ سُبُلِ الْمُضِلِّينا
يا وَقْعَةَ الطَّفِ قَدْ أَوْرَثْتِني حَزَناً *** وَاللهُ يَهْتِكُ أَسْتارَ الْمُسيئينا»
(اى امّت بد [كردار] هرگز بر شما باران نبارد؛ اى امتى كه احترام جدّ ما را درباره ما مراعات نكرديد.
اگر در روز قيامت ما و رسول خدا گرد هم آييم [و شما ما را در كنار رسول خدا ببينيد] چه پاسخى براى ما خواهيد داشت؟
ما را بر شتران برهنه سوار مى كنيد و [در شهرها] مى گردانيد؛ گويا ما همان كسانى نيستيم كه پايه هاى دين را در ميان شما محكم ساختيم.
اى بنى اميه! شما بر مصيبتهايى كه بر ما وارد مى شود، واقفيد؛ ولى فريادهاى ما را پاسخ نمى دهيد.
شما از شادى [اسارت ما] كف مى زنيد و ما را در گستره زمين به اسارت مى بريد.
واى بر شما! آيا جدّ من رسول خدا نيست؟ همان كسى كه مردم را از راههاى گمراهى [به راه راست] هدايت كرد.
اى واقعه كربلا! براى من اندوه به همراه آورده اى، ولى خداوند پرده از كار بدكاران كنار خواهد زد و آنها را رسوا خواهد ساخت).
مسلم جصّاص مى افزايد: از سوى ديگر ديدم مردم كوفه به كودكانى كه داخل محمل ها بودند، نان و خرما مى دادند؛ كه در اين ميان مشاهده كردم، ام كلثوم فرياد زد:
«يا أَهْلَ الْكُوفَةِ! اِنَّ الصَّدَقَةَ عَلَيْنا حَرامٌ»؛ (اى كوفيان! صدقه بر ما حرام است). (2)
در آن حال، مردم گريه مى كردند كه جناب ام كلثوم(عليها السلام) فرمود:
«صَهْ يا أَهْلَ الْكُوفَةِ، تَقْتُلُنا رِجالُكُمْ، وَ تَبْكينا نِساؤُكُمْ؟ فَالْحاكِمُ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمُ اللهُ يَوْمَ فَصْلِ الْقَضاءِ»؛ (ساكت باشيد اى كوفيان! مردانتان ما را مى كشند و زنانتان بر ما مى گريند؟ داور ميان ما و شما در روز قيامت خداوند است).
وى همچنان با مردم سخن مى گفت كه سرهاى شهدا را آوردند و پيشاپيش آن سرها، سر مقدّس امام حسين(عليه السلام) بود. ديدم سر آن حضرت همانند ماه و ستاره زهره مى درخشد و شبيه ترين مردم به رسول خداست. محاسنش سياه بود و گويا خضاب شده باشد. آن سر نورانى همچون ماهى كه طلوع كرده باشد، مى درخشيد.
در اين ميان زينب(عليها السلام) نگاهى به سر برادرش انداخت (بى اختيار شد) و از شدت اندوه سرش را به چوبه محمل زد، تا آنجا كه ديدم خون از زير مقنعه اش جارى شد. آنگاه با سوز و گداز ـ در حالى كه به سمت سر آن حضرت اشاره مى كرد ـ اين اشعار را خواند (كه سه بيت آن چنين است):
«يا هِلالا لَمَّا اسْتَتَمَّ كَمالا *** غالَهُ خَسْفَهُ فَأَبْدا غُروبا
ما تَوَهَّمْتُ يا شَقيقَ فُؤادي *** كانَ هذا مُقَدَّراً مَكْتُوبا
يا أَخى! فاطِمَ الصَّغيرَةَ كَلِّمْها *** فَقَدْ كادَ قَلْبُها أَنْ يَذُوبا»
(اى هلال من كه چون كامل شدى، خسوف تو را فرا گرفت و غروب كردى
اى پاره دلم! هرگز گمان نمى كردم كه چنين صحنه اى مقدّر شده باشد
اى برادر! با فاطمه كوچك خود سخن بگو، چرا كه نزديك است قلبش [از شدّت اندوه] ذوب شود). (3)
نگاهى به اين حوادث غم انگيز نشان مى دهد على رغم تلاش فراوانى كه دستگاه تبليغاتى بنى اميه براى وارونه نشان دادن واقعه كربلا به كار گرفت و آن را به عنوان قيام يك گروه از خارجيان بر ضد اسلام معرفى كرده بود، به زودى پرده ها كنار رفت و طشت رسوايى آنها از بام افتاد و مردم كوفه از جنايت عظيمى كه در نزديكى شهر آنها رخ داده بود، آگاه گشتند و سخت ناراحت و برآشفته و غمگين شدند به گونه اى كه كوفه مبدل به عزاخانه گشت و بذر انقلاب از همان زمان در اين سرزمين پاشيده شد! (4)

پی نوشت:
(1). ملهوف (لهوف)، ص 189 - 192 (با تلخيص).
(2). مى دانيم كه صدقات بر دو قسم است: صدقات مستحب و صدقات واجب كه از آن به زكات نيز تعبير مى شود و اين قسم دوم از صدقات، بر فرزندان زهرا(عليها السلام) حرام است و كوفيان از همين قسم از صدقات كه براى رساندن آن به فقرا و ديگر نيازمندان كنار گذاشته بودند، به كودكان حرم حسينى مى دادند و همين امر، مورد اعتراض جناب ام كلثوم(عليها السلام) قرار گرفت.
(3). بحارالانوار، ج 45، ص 114 - 115. (با اندكى تلخيص)
(4). گرد آوري از کتاب: عاشورا ريشه ‏ها، انگيزه‏ ها، رويدادها، پيامدها، سعید داودی و مهدی رستم نژاد،(زیر نظر آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى)، امام على بن ابى طالب عليه السلام‏، قم‏، 1388 ه. ش‏، ص 557.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی