موارد بیان حدیث منزلت ‏- این حدیث فقط منحصر به جنگ تبوک نبوده

موارد بيان حديث منزلت ‏(این حدیث فقط منحصر به جنگ تبوک نبوده)

پيامبر گرامى اسلام‏ صلى اللَّه عليه وآله‏ در موارد بسيار و در موقعيّت‏هاى گوناگون، حديث منزلت را در شأن مولاى متّقيان امير مؤمنان على‏ عليه السلام‏ فرموده‏اند. اينك به اختصار به چند مورد آن اشاره مى‏كنيم.
1. پيمان برادرى بين اصحاب پيامبر
نخستين مورد بيان حديث منزلت، در جريان پيمان برادرى بين اصحاب پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله‏ است.
ابن ابى اوفى‏ گويد: هنگامى كه پيامبر صلى اللَّه عليه وآله‏ بين اصحابش- از جمله ابوبكر و عمر- پيمان برادرى بست، على‏ عليه السلام‏ عرضه داشت:
يا رسول اللَّه! ذهب روحي وانقطع ظهري حين رأيتك فعلت ما فعلت بأصحابك غيري، فإن كان هذا من سخط عَلَيّ فلك‏ العتبى والكرامة.
اى رسول خدا! قالب تهى كردم و كمرم شكست آن گاه كه ديدم شما بين اصحاب خود جز من پيمان برادرى بستى. پس اگر خشم شما از من باعث شده كه مورد توجه قرار نگيرم، شايسته سرزنشم و بزرگوارى از آنِ شماست.
در اين هنگام پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله‏ فرمود:
والّذي بعثني بالحقّ! ما أخّرتك إلّالنفسي، وأنت منّي بمنزلة هارون من موسى غير أنّه لا نبيّ بعدي، وأنت أخي ووارثي.
به خدايى كه مرا به حق به پيامبرى مبعوث كرد! تو را فقط براى خود برگزيدم و تو براى من همانند هارون براى موسى هستى، جز اين كه پيامبرى پس از من نيست، و تو برادر و وارث من هستى.
حضرت على‏ عليه السلام‏ عرضه داشت:
ما أرث منك يا رسول اللَّه؟
چه چيزى از شما به ارث مى‏برم اى رسول خدا؟
پيامبر صلى اللَّه عليه وآله‏ فرمود:
ما ورّث الأنبياء من قبلي.
هر آن چه پيامبران پيش از من به ارث گذاشته‏اند.
حضرت على‏ عليه السلام‏ پرسيد:
ما ورّث الأنبياء من قبلك؟
پيامبران قبل از شما چه چيزى به ارث گذاشته‏اند؟
فرمود:
كتاب ربّهم وسنّة نبيّهم وأنت معي في قصري في الجنّة مع فاطمة ابنتي وأنت أخي ورفيقي.
كتاب پروردگارشان و راه و روش پيامبرشان. و تو در قصر من در بهشت، همراه دخترم فاطمه با من خواهى بود، و تو برادر و رفيق من هستى.
آن گاه پيامبر صلى اللَّه عليه وآله‏ اين آيه را تلاوت فرمود:
«إِخْوانًا عَلى‏ سُرُرٍ مُتَقابِلينَ». «1»
برادرانى كه بر تخت‏ها رو به روى هم نشسته‏اند.
اين حديث را حافظ جلال الدين سيوطى در الدرّ المنثور در ذيل تفسير آيه شريفه نقل كرده است، آن جا كه خداوند متعال مى‏فرمايد:
«اللَّهُ يَصْطَفي مِنَ الْمَلائِكَةِ رُسُلًا وَمِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ سَميعٌ بَصيرٌ». «2»
خداوند از فرشتگان رسولانى برمى‏گزيند و نيز از انسان‏ها كه خدا شنوا و بيناست.
تناسب اين آيه شريفه با آن حديث در خور توجه است. وى اين حديث را از بغوى، باوردى، ابن قانع، طبرانى و ابن عساكر «3» نقل نموده است. اين حديث در اين منابع نيز آمده است: مناقب على‏ عليه السلام‏ تأليف احمد بن حنبل، «4» الرياض النضره فى مناقب العشرة المبشّره. «5»
متّقى هندى نيز در كنز العمّال‏ اين حديث را از مناقب على‏ عليه السلام‏ ذكر كرده است. «6»
2. به هنگام ولادت امام حسن و امام حسين‏ عليهما السلام‏
دومين مورد بيان اين حديث به هنگام ولادت امام حسن و امام حسين‏ عليهما السلام‏ است.
ملا على قارى در سيره‏ خود مى‏نويسد: جابر بن عبداللَّه انصارى در ضمن حديثى گويد: به هنگام ولادت امام حسن‏ عليه السلام‏ جبرئيل به پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله‏ فرود آمد و به امر خدا به پيامبر عرضه داشت:
إنّ عليّاً منك بمنزلة هارون من موسى. «7»
به راستى كه على براى تو همانند هارون براى موسى است.
3. در خطبه غدير خم‏
سومين جايگاه بيان اين حديث شريف، خطبه غدير خم است.
گفتنى است كه ما اين حديث را در كتاب‏ نگاهى به حديث غدير نقل كرده‏ايم.
4. در ماجراى بستن در خانه‏هاى اصحاب به مسجد
چهارمين مورد بيان اين حديث در ماجراى بستن درهاست. ما در پژوهشى كه درباره اين ماجرا انجام داده‏ايم، به اين حديث اشاره كرده‏ايم. در روايت چنين آمده است كه پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله‏ فرمود:
وإنّ علياً منّي بمنزلة هارون من موسى.
و همانا على براى من، به منزله هارون است براى موسى.
اين روايت را فقيه ابن مغازلى در مناقب امام على‏ عليه السلام‏ «8» نقل كرده است.
5. تقاضاى عمر بن خطّاب‏
پنجمين مورد همان است كه عمر بن خطّاب گفت كه‏ «كفّوا عن ذكر علي ...»؛ (سخن گفتن از على را بس كنيد ...).
ما پيش‏تر اين جريان را از منابع بسيارى نقل كرديم.
6. در ماجراى دختر حمزه سيدالشهداء
ششمين مورد بيان حديث شريف منزلت در ماجراى دختر حضرت حمزه سيّدالشهداء است. ماجرا از اين قرار است:
هنگامى كه دختر حضرت حمزه از مكّه به مدينه منوّره آمد، امير مؤمنان على‏ عليه السلام‏، جعفر و زيد براى كفالت و سرپرستى او اختلاف نظر پيدا كردند و قصه را نزد پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله‏ بردند تا آن حضرت داورى نمايد. پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله‏ به على‏ عليه السلام‏ فرمود:
أمّا أنت يا علي! فأنت منّي بمنزلة هارون من موسى إلّاالنبوّة.
اما تو يا على! تو براى من به منزله هارون براى موسى هستى، مگر در مقام نبوّت.
اين روايت را ابن عساكر در تاريخ مدينة دمشق‏ «9»، احمد بن حنبل در مسند، «10» بيهقى‏ در السنن الكبرى‏ «11» و ديگران نيز نقل كرده‏اند.
7. در حديثى از جابر
هفتمين مورد، حديثى از جابر بن عبداللَّه انصارى است. وى گويد: ما در مسجد خوابيده بوديم كه پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله‏ آمد و چنين فرمود:
أترقدون بالمسجد؟ إنّه لا يرقد فيه.
آيا در مسجد مى‏خوابيد؟ مسجد جاى خوابيدن نيست.
على‏ عليه السلام‏ نيز همراه آنان بود، پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله‏ به آن حضرت رو كرد و فرمود:
تعال يا علي! إنّه يحلّ لك في المسجد ما يحلّ لي. أما ترضى أن تكون منّي بمنزلة هارون من موسى إلّاالنبوّة؟!
على جان! نزديك بيا، آن چه در مسجد براى من حلال است براى تو نيز روا است. آيا راضى نيستى كه براى من همانند هارون براى موسى باشى، مگر در مقام نبوّت؟!
اين حديث نيز در تاريخ مدينة دمشق‏ آمده است. «12»
8. در حديث امّ سلمه‏
هشتمين مورد بيان حديث منزلت حديث امّ سلمه است.
پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله‏ به همسرش امّ سلمه فرمود:
يا أمّ سلمة! إنّ عليّاً لحمه من لحمي ودمه من دمي وهو منّي بمنزلة هارون من موسى إلّاأنّه لا نبيّ بعدي.
اى ام سلمه! گوشت على از گوشت من، خون او از خون من و او براى من همانند هارون براى موسى است، مگر آن كه پس از من پيامبرى نيست.
اين حديث نيز در تاريخ مدينة دمشق‏ موجود است. «13» موارد فراوان ديگرى نيز وجود دارد كه پيامبر اكرم‏ صلى اللَّه عليه وآله‏ در آن موقعيّت‏ها، حديث منزلت را در شأن امير مؤمنان على‏ عليه السلام‏ فرموده‏اند. البته ما تمامى آن موارد را بررسى كرده‏ايم، ولى به جهت رعايت اختصار به همين مقدار بسنده نموده و از ذكر آن‏ها خوددارى مى‏كنيم.
______________________________
(1). سوره حجر: آيه 47.
(2). سوره حج: آيه 75.
(3). الدرّ المنثور: 6/ 76 و 77.
(4). المناقب: 142، حديث 207.
(5). الرياض النضره: 3/ 182.
(6). كنز العمّال: 9/ 176، حديث 25554 و 3/ 105، حديث 36345.
(7). وسيلة المتعبدين إلى متابعة سيّد المرسلين: 5/ 225.
(8). مناقب امام على عليه السلام، ابن مغازلى: 255- 257.
(9). تايخ مدينة دمشق: 1/ 368، ترجمه امام على عليه السلام، حديث 409.
(10). مسند احمد: 1/ 185، حديث 933.
(11). السنن الكبرى: 8/ 6.
(12). تاريخ مدينة دمشق: ترجمه امام على عليه السلام، 1/ 290، حديث 329.
(13). تاريخ مدينة دمشق: ترجمه امام على عليه السلام، 1/ 365، حديث 406.

نگاهي به حديث منزلت - آيت الله سيد علي حسيني ميلاني

موارد بيان حديث منزلت ‏- این حدیث فقط منحصر به جنگ تبوک نبوده

موارد بيان حديث منزلت ‏(این حدیث فقط منحصر به جنگ تبوک نبوده)